Dịch giả Dương Tất Từ cho biết, sách tuy mới được xuất bản nhưng bản thảo thì đã hoàn thành từ năm 1961, tức là cách đây 50 năm. Chúng tôi đã gặp dịch giả Dương Tất Từ và hỏi chuyện ông về tập sách này.

Thưa dịch giả, vì sao có thời gian chờ đợi đến nửa thế kỷ, xin ông có thể giải thích?

Năm 1961 khi tập thơ này mới được Viện Văn học cho dịch ra tiếng Việt và xuất bản tại Hà Nội, ngay lập tức tôi đã dịch ra tiếng Tiệp, cùng với nhà thơ Jan Noha và đã đăng trên các tạp chí Tiệp, chủ yếu là báo Sáng tạo, Những bông  hoa và Tuần báo văn học. Khi ấy tôi còn là sinh viên, 26 tuổi, đầy nhiệt tình tuổi trẻ. Sau khi tốt nghiệp, tôi về nước công tác tại Viện văn học. Khi chia tay, tôi và ông bạn nhà thơ Jan Noha đã hẹn với nhau là sẽ tìm cơ hội xuất bản. Nhưng rồi nhà thơ Jan Noha đã lâm bệnh và qua đời. Ở Việt Nam tình hình chiến sự ác liệt, đời sống hết sức khó khăn, tôi không có điều kiện liên hệ xuất bản, thế là tập bản thảo cứ nằm im trong ba lô, nó đã theo tôi đi sơ tán trên các làng quê Hà Tây, Hà Bắc, lần giặc Mỹ ném bom cạnh phố Dã Tượng, may mà sách vở vẫn được bảo toàn nguyên vẹn. Đến nay đúng là tròn nửa thế kỷ.

Theo chúng tôi được biết, ở Tiệp Khắc cũ, tức là CH Séc ngày nay, thơ Hồ Chủ Tịch đã được xuất bản hai lần. Vậy xin ông cho biết đôi nét về hai cuốn sách nói trên và có liên quan gì đến bản dịch của ông?

Việc giới thiệu thơ Bác ở Tiệp cũng như ở các nước khác trên thế giới là một nhu cầu cần thiết. Trước tình hình ấy, ở Tiệp Khắc đã xuất hiện hai bản dịch: Đo nước là tập sách phỏng dịch qua tiếng Pháp, do Nhà xuất bản miền Trung Tiệp Khắc ấn hành năm 1973. Tiếp đến là Nhật ký trong tù do Vladimir Korcak và nhà ngôn ngữ học Ivo Vasiljev dịch, nhà xuất bản ODEON phát hành năm 1985. Có thể nói, hai bản dịch nói trên không liên quan gì đến bản dịch của chúng tôi, vì một lẽ đơn giản là lúc đó bản dịch của chúng tôi dù đã đăng báo từ năm 1961, nhưng hầu như đã đi vào dĩ vãng mà toàn bộ bản thảo thì vẫn nằm trong tay tôi - coi như đã rơi vào lãng quên và không một lần được nhắc đến.

Xin ông cho biết tại sao lại có một sự im lặng kéo dài đến như thế? Hay là ông định bỏ rơi “đứa con tinh thần”?

Bỏ rơi thì không, nhưng cho nó ra đời thì khó. Tình hình chiến tranh và quan hệ đối ngoại của nước ta những năm đó chưa thuận lợi như bây giờ. 

Vậy khi đem in tập bản thảo này ông có cần điều chỉnh, sửa chữa nhiều không và ông có còn giữ được bản gốc ban đầu không?

Có chứ, tôi vẫn giữ bản gốc và nhờ đó mà “đứa con tinh thần” này mới có điều kiện ra mắt bạn đọc. Đúng là tôi có sửa chữa một chữ, và chỉ một chữ thôi. Ngoài ra, tôi hết sức cảm ơn nhà thơ Karel Sys. Nhờ có việc phát hiện ra ông ta chính cũng là người đã từng dịch thơ của Hồ Chí Minh đăng trên báo, tôi đã mời ông ta tham gia vào công việc xuất bản lần này. Trong lời đề tựa cuốn sách, ông đã viết những lời khảng khái về con người và nhà thơ Hồ Chí Minh: “Trước khi trở thành một nhà chính trị và người giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh đã là một nhà thơ. Một người tù và một nhà thơ. Đất nước bất hạnh khi một nhà thơ phải ngồi tù, nhưng may mắn cho một dân tộc khi giải thoát được nhà thơ... Nhà thơ không mù quáng, anh ta nhìn thấy những gì người khác không trông thấy. Anh ta bảo vệ những gì người khác lãng quên. Nhà thơ dự cảm thấy ngày mai trong khi những người khác không còn tin vào cái ngày hôm qua nữa và họ sống chỉ vì ngày hôm nay”.

Tôi biết ơn Liên minh các nhà văn Tiệp đã tạo thuận lợi trong việc in ấn và xuất bản tập thơ trong tủ sách: “Thơ dành cho ngày thứ bảy”. Nhân đây tôi cũng muốn cảm ơn Hội người Việt Nam tại Cộng hòa Séc đã có nhã ý tài trợ cho việc xuất bản cuốn sách này.