Chúng tôi xin gi?i thi?u v?i b?n ??c ?ôi nét v? tác gi? cùng L?i nói ??u c?a tác gi? và L?i cu?i sách c?a d?ch gi?:

Jan Cempírek: sinh n?m 1970 t?i ?eské Bud?jovice, ???c ?ào t?o trong ngành lâm nghi?p nh?ng sau khi t?t nghi?p l?i thiên v? ho?t ??ng trong l?nh v?c truy?n thông. ?ã làm vi?c t?i báo M?t tr?n tr? Ngày nay, t?i ?ài Châu Âu 2 và hi?n nay t?i hãng máy tính. Th??ng ?i du l?ch ??n nh?ng n?i thú v? trên th? gi?i. Vùng ?a thích là các n??c ?ông Nam Á, có ?óng góp vào ho?t ??ng c?a c?ng thông tin ?i?n t? www.ASIAN.cz. Thích s?u t?p b?n ?? và các lo?i sáo dân gian.

L?i ??u sách c?a tác gi?:

Mùa hè n?m 2000 tôi b?t ??u thu th?p tài li?u cho B?ch Mã, Hoàng Long. Khi ?ó ? thành ph? c? kính ?eské Bud?jovice r?t h?p d?n ??i v?i du khách, tôi ?ã kinh doanh m?t khách s?n r? dành cho nh?ng ng??i du l?ch ??n t? các n??c khác ??n. Khách s?n nh? có tên Summer Hostel ?y n?m trong m?t khu nhà c? cách trung tâm thành ph? không xa. ?i?u thú v? là các gian phòng c?a nó ??u có c?a h??ng ra m?t kho?ng sân, trong ?ó có m?t quán ?n nho nh? c?a ng??i Vi?t Nam và qu?y bán trà cùng các lo?i th?o d??c. Du khách ??n ? khách s?n này r?t thích lo?i r??u v?t-ka r? n?u b?ng g?o c?a h?. Tôi c?ng hay ??n ??y và nhanh chóng làm quen v?i nh?ng ng??i ch? quán.  H? thu?c vào nh?ng l?p ng??i Vi?t Nam ??u tiên ??n C?ng hòa Séc (khi ?ó còn g?i là Ti?p Kh?c) t? nh?ng n?m 80 th? k? tr??c.

M?c dù trong th?i gian ?y tôi ?ã tiêu khá nhi?u ti?n ? cái quán này và c?ng ?ã nói chuy?n r?t nhi?u v?i nh?ng ng??i ch? c?a nó, nh?ng tôi v?n không hi?u nhi?u v? nh?ng ng??i Vi?t Nam. Lúc nào tôi c?ng có c?m giác là gi?a chúng tôi d??ng nh? có m?t b?c t??ng ng?n cách nào ?ó, tuy không rõ r?t, nh?ng m?t ng??i Séc b?n ??a nh? tôi không sao hi?u n?i. Nh?ng chính vì th? l?i càng làm cho tôi quan tâm t?i nh?ng ng??i Vi?t Nam nhi?u h?n. H? sinh s?ng nh? th? nào?. Phong t?c gia ?ình c?a h? ra sao?. H? ?n gì, có nh?ng ngày l? gì và h? nhìn nh?n nh? th? nào v? nh?ng ng??i Séc xung quanh. Tôi n?y sinh ý ngh? th? vi?t m?t truy?n ng?n v? m?t quán ?n Vi?t Nam ?? ??ng trong t?p chí. Nh?ng r?i ?i?u ?ó ?ã không x?y ra. Tôi ?óng c?a Summer hostel và b?t ??u dành th?i gian cho công vi?c khác, không còn ngh? gì thêm v? truy?n ng?n ?y n?a.

Mãi ??n n?m 2008, ý t??ng ?y l?i tình c? quay l?i v?i tôi.

Trong m?t b?a ti?c t?i c?a m?t nhóm nhà v?n, tôi ?ã quen v?i giám ??c c?a m?t gi?i th??ng v?n h?c l?n là Gi?i Câu l?c b? Sách. Chúng tôi bàn lu?n v?i nhau v? sách và ông giám ??c th? l? r?ng r?t ti?c trong m?ng sách v?n h?c trong n??c còn thi?u tác gi? g?c Vi?t Nam. B?ng d?ng cái ý ??nh tr??c ?ây vài n?m l?i xu?t hi?n trong ??u. Tôi n?y sinh m?t ý ngh? h?i ranh ma là s? vi?t m?t cu?n sách v? ?? tài Vi?t Nam và g?i ?i tham d? Gi?i Câu l?c b? Sách, nh?ng s? không ghi tên mình mà l?y bút danh m?t cô gái Vi?t Nam nào ?ó. M?t khi mà ông giám ??c này quan tâm thì t?i sao mình l?i b? phí?. H?n n?a nó c?ng ?úng là ?? tài mà tôi ?ã t?ng theo ?u?i.

Th? là tôi ng?i vào máy tính và sau ba tu?n l? ?ã t?o nên m?t câu chuy?n ??n gi?n c?a m?t gia ?ình Vi?t Nam d??i con m?t m?t cô gái ?ang yêu. Bàn tay c? l??t t?i, nh?ng tình ti?t trong cu?n sách d??ng nh? ?ã t?ng x?y ra tr??c khung c?a khách s?n ngày nào c?a tôi, ch? còn làm cho phong phú h?n b?ng nh?ng tình ti?t v? các m?i quan h? gi?a nh?ng ng??i Séc và Vi?t Nam. Sau ?ó tôi ?ã g?i tác ph?m c?a „m?t cô gái Vi?t Nam xinh ??p không quen bi?t“ t?i ban giám kh?o c?a gi?i th??ng v?n h?c.  Tôi g?n cho tác gi? tên Lan và thêm vào h? Pham Thi b?t ch??c h? c?a nhà v?n Ph?m Th? Hoài ?ang s?ng bên ??c.

R?i m?i chuy?n ?ã x?y ra ?úng nh? d? ?oán c?a ông giám ??c trong b?a t?i hôm nào ?ó. Cu?n sách và nh?t là tên tác gi? ngay l?p t?c l?t vào m?t ban giám kh?o. Truy?n B?ch Mã – Hoàng Long ?ã nh?n ???c gi?i th??ng chính th?c c?a n?m 2009 và ngay tháng chín n?m ?y nó ???c phát hành.

Ngay sau ?ó nó ?ã thu hút s? quan tâm c?a ??c gi? và gi?i truy?n thông. Ti?u thuy?t B?ch Mã – Hoàng Long ?ã chi?m ngay v? trí quan tr?ng trong các bu?i bình sách. ?ó là cu?n sách ??u tiên vi?t v? c?ng ??ng Vi?t Nam ? C?ng hòa Séc và t? b?n thân ?i?u ?y ?ã kéo theo hàng lo?t các ý ki?n. Câu chuy?n v? cu?c s?ng c?a nh?ng ng??i Vi?t Nam trong xã h?i Séc ?ã v??t quá ý nghiã c?a m?t cu?n sách. Nh?ng cu?c tranh lu?n trên ?ài phát thanh, trên internet và trên các trang báo luôn m? ??u v? cu?n sách B?ch Mã – Hoàng Long và k?t thúc b?ng vai trò c?a ng??i Vi?t Nam trong xã h?i Séc. Cu?n sách t? nó ?ã chi?m ???c c?m tình, nh?ng c?ng gây m?t m?i hoài nghi v? m?t v?n ch??ng là làm sao mà m?t cô gái tr? Vi?t Nam l?i có th? vi?t ???c m?t tác ph?m nh? v?y v? nh?ng ng??i Séc.

Su?t ba tháng k? t? ngày phát hành gi?i phê bình và ban giám kh?o tìm cách xác ??nh tính xác th?c c?a cô gái tr? Vi?t Nam và cu?i cùng ng??i ta c?ng ?ã phát hi?n ra s? th?t v? tôi, tác gi? ?ích th?c c?a tác ph?m. Ngay l?p t?c gi?i phê bình l?u ý ??n vi?c xác ??nh giá tr? tác ph?m và ban giám kh?o Gi?i Câu l?c b? Sách c?ng d?n d?n không nh?c t?i nó n?a. Nh?ng c?ng ??ng Vi?t Nam t?i Séc l?i coi cu?n sách ?y là c?a mình, m?c dù c?ng có m?t s? ý ki?n cho r?ng có m?t s? chi ti?t mà m?t ng??i không ph?i là Vi?t Nam nh? tôi ?ã vi?t không ???c chính xác l?m.

Nh?ng dù sao ch?ng n?a thì gi? ?ây tôi c?ng r?t vui m?ng là cu?n sách vi?t v? m?t gia ?ình Vi?t Nam s?ng trong m?t ??t n??c nh? bé ? trung tâm châu Âu ?ã ??n tay b?n ??c Vi?t Nam và tin r?ng nó s? mang ??n cho h? nh?ng giây phút thú v?.

Jan Cempírek

L?i cu?i sách c?a d?ch gi?:

Vào kho?ng tháng 6 n?m 2009, m?t ng??i b?n ? Câu l?c b? Hà N?i g?i ?i?n cho tôi báo tin là Ban t? ch?c l? trao gi?i th??ng c?a Câu l?c b? Sách có ý mu?n m?i tôi, v?i t? cách (lúc b?y gi?) là Ch? t?ch H?i V?n h?c Ngh? thu?t Vi?t Nam ? C?ng hòa Séc ??n d? l? trao gi?i th??ng cho m?t n? v?n s? tr? Vi?t Nam v?a ?o?t gi?i th??ng v?n h?c. Lí do là ng??i nh?n gi?i, cô nhà v?n tr? Ph?m Th? Lan ?ã ra n??c ngoài.  ?i?u này làm cho tôi r?t b?t ng? và vui m?ng nh?ng r?t ti?c tôi c?ng không ??n d? L? trao gi?i ???c vì lúc ?ó ?ang ? xa Praha. Ít lâu sau l?i có th? ??n ?? ngh? cho bi?t s? tài kho?n c?a H?i ?? tác gi? g?i t?ng s? ti?n gi?i th??ng cho H?i. Ti?n gi?i th??ng không l?n nh?ng t?m lòng c?a tác gi? th?t vô cùng ?áng quý.

Ti?p theo là nh?ng bài báo, nh?ng bu?i phát thanh bình sách, ph?n nhi?u ??u ca ng?i tác ph?m c?a cô gái tr? Vi?t Nam, m?t hi?n t??ng ch?a t?ng có trên v?n ?àn Séc. C?ng ??ng ng??i Vi?t ? Séc t? hào ?ón m?ng s? ki?n ??c nh?t vô nh? này và c? ý tìm hi?u Lan là ai, nh?ng c?ng ch? bi?t là hình nh? cô ?y ?ã ra n??c ngoài h?c t?p. R?i trong gi?i phê bình và các nhà báo b?t ??u r? lên nhi?u ý ki?n nghi ng? v? tác gi?, có l? vì tu?i ??i c?a cô còn quá tr?, m?i h?c xong trung h?c mà ?ã vi?t ???c m?t tác ph?m hay v? m?t ?? tài xã h?i ph?c t?p. Cu?i cùng thì „n? v?n s? tr? ng??i Vi?t hi?n ?ã sang Malaixia hay Singapore h?c ??i h?c“ ???c phát hi?n ?ích th?c là m?t ông nhà v?n Séc!. Bàn lu?n trên v?n ?àn càng tr? nên sôi n?i càng làm cho cu?n sách n?i ti?ng h?n.

V? quan h? gi?a ng??i Vi?t Nam và xã h?i Séc tr??c ?ó ?ã có phim truy?n hình Josef và Ly (??o di?n Zuzana Zemanová – Hojdová, 2004), phim tài li?u Tr? em chu?i và Mi?n ??t h?a (c?a Martin Ryšavý, 2008, 2009), nh?ng v? v?n h?c thì ?ây là ti?u thuy?t ??u tiên, c?ng là ti?ng nói m?nh m? nh?t, thông c?m và chia s? nh?ng khó kh?n c?a ng??i Vi?t, bênh v?c h?, ch? trích gay g?t l? thói quan liêu, kì th? c?a các quan ch?c Séc và lên án nh?ng hành ??ng c?a các ph?n t? c?c ?oan ??i v?i h?.

T? Masc?va, b?n bè trong gi?i d?ch thu?t vi?t th? ??ng viên tôi d?ch cu?n sách này. Tôi ?ã ??c k? tác ph?m và th?y r?t thú v?. Cách vi?t cô ??ng, ý t? ch?t ch?, l?i chuy?n th? h?p lí, ?an xen c? tích v?i ??i th??ng và ?o?n k?t có h?u làm cho câu chuy?n ph?c t?p b?t c?ng th?ng. Tuy nhiên, ??i v?i b?n ??c Vi?t Nam, nh?t là v?i ?ông ??o bà con trình ?? ti?ng Séc còn b? h?n ch? thì hi?u ???c nguyên tác là r?t khó. Tác gi?  s? d?ng l?i nói tr? trung, dân dã c?a gi?i tr? v?i nhi?u t? lóng và ph??ng ng? khác v?i ti?ng Séc chu?n trong các t? ?i?n. V?i mong mu?n ???c chia s? v?i c?ng ??ng, tôi ?ã c? g?ng chuy?n ng? c?n th?n ?? ??m b?o v?a sát ý, v?a th? hi?n ???c cách di?n ??t t??ng ?ng trong nguyên tác.

Nh?ng d?ch xong chúng tôi l?i g?p r?c r?i v? tác quy?n. Tác gi? th?c s? còn ph?i gi?i quy?t m?t s? th? t?c ?? chính th?c thay tên ?ã ??ng kí là Ph?m Th? Lan. Cu?i n?m 2012, chúng tôi g?p nhau, ông vui v? báo tin tác quy?n ?ã gi?i quy?t xong, không còn tr? ng?i cho vi?c công b? b?n d?ch n?a và ?ã vi?t cho tôi gi?y ??ng ý xu?t b?n b?ng ti?ng Vi?t.

V? tên tác ph?m.

Lúc ??u tôi ?ã d?ch „Bilej k??, žlutej drak“ là Ng?a tr?ng - R?ng vàng. D?ch nh? th? là ?úng t?, ?úng ngh?a, nh?ng hình nh? v?n có gì ?ó ch?a ?n. Ý t? d? nh?n th?y trong tác ph?m là ? l?i d?n chuy?n có tính ám ch? trong ?o?n c? tích do tác gi? t? ngh? ra khi m? ??u m?i ch??ng. T? „Vua d??i n??c“ c?n ???c d?ch là „Long V??ng“ nên tôi ?ã chuy?n „žlutej drak“ là „Hoàng Long“ cho cân x?ng, m?c dù hai t? Hoàng trong ti?ng Hán là có khác nhau. D?ch nh? v?y tôi c?ng còn có ý mu?n d?a vào t? „Hoàng“ trong câu nói c?a ng??i x?a: „Hoàng Thiên b?t ph? h?o tâm nh?n“ t?c là: „Tr?i không ph? ng??i có lòng t?t“.

„Bilej k??“ là ng?a tr?ng, m?t loài ng?a ??p. Ng??i x?a c??i ng?a ??p nh? bây gi? ?i ô tô sang, nó là cái v? bên ngoài ?ôi khi c?ng r?t c?n thi?t ?? d? b? giao d?ch, làm ?n. Ti?ng Vi?t c?ng dùng t? „??p mã“ ?? ch? v? ??p bên ngoài. Tôi ?ã chuy?n „Bilej k??“ thành „B?ch Mã“ ?? nó ?n kh?p v?i t? Hoàng Long. H?n n?a tôi c?ng thích t? b?ch mã vì nh? l?i câu v?n c?: "Nhân sinh Thiên Ð?a chi gian, nh??c b?ch câu quá khích, h?t nhiên nhi d?." (Ng??i ta s?ng trong kho?ng Tr?i Ð?t, nh? b?ch mã l??t qua khung c?a, ch? là m?t thoáng thôi). Nó có v? phù h?p v?i câu chuy?n này. Tôi ?em ý ?ó trao ??i v?i nhà ngôn ng? h?c Vasiljev và ???c ông ?ng h?.

Tôi xin chân thành cám ?n tác gi? ?ã ??ng ý cho tôi d?ch tác ph?m này c?a ông và xin ???c cám ?n nhà ngôn ng? h?c Ivo Vasiljev v? nh?ng ý ki?n quý báu.

Xin trân tr?ng cám ?n Ngài ??i s? ?? Xuân ?ông, tham tán công s? Hoàng Thùy D??ng ? ??i s? quán Vi?t Nam t?i C?ng hòa Séc và anh em b?n bè ?ã khích l? ??ng viên tôi trong công vi?c. R?t cám ?n nhà v?n Hoàng Thúy Toàn ?ã giúp ?? cho cu?n sách ???c ra m?t t?i Vi?t Nam.

Praha, 01. 2013

Nguy?n Quy?t Ti?n